نویسنده: حسین بشیریه

انقلاب اسلامی ایران: سنت‌گرایی در پوشش ضدیت با اَمپریالیسم
اولین بحث، در رابطه با ماهیت انقلاب اسلامی ایران است. برخی از پرسش‌ها در این زمینه، از این قرارند:
- آیا انقلاب اسلامی ایران، پدیده ای سنت‌گرایانه (ارتجاع به سنت) بود؟
- آماج اصلی انقلاب اسلامی ایران مدرنیسم بوده است یا کاپیتالیسم؟
- طبقات تأثیرگذار در انقلاب اسلامی ایران کدام طبقات بودند؟
بشیریه در آغاز، تصویری کلی از نیروهای اجتماعی ایران به دست می‌دهد. این نیروهای اجتماعی، شامل طبقات و همینطور گروه‌ها و شئونی است که ممکن است به نمایندگی از طبقات اجتماعی عمل کنند و یا دارای ایدئولوژی طبقاتی باشند(ص11).
اولین دسته‌ی کلی، طبقات و نیروهای اجتماعی سنتی‌ هستند که از میان آنها روحانیت و طبقات بازاری در انقلاب اسلامی ایران نقش عمده‌ای داشتند.

 

به نظر بشیریه، آغاز نوسازی ایران به شیوه‌ی غربی از همان آغاز، دوران ناصرالدین‌شاه، واکنش‌های منفی‌ای را در بین روحانیان برانگیخت. اما مهمتر از همه، برنامه‌های نوسازی به سبک غربی رضاشاه بود که آسیب زیادی به موقعیت اجتماعی و نفوذ سیاسی روحانیت وارد نمود؛ بویژه اقتباس از قوانین غربی نقش شرع اسلام را در حیات اجتماعی کاهش داد. همچنین تأسیس محاکم عرفی موجب خروج بسیاری از مناصب قضایی از دست روحانیون شد. ..............